Wstęp Program został opracowany w oparciu o orzeczenia z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w XX, diagnozę pedagogiczną przeprowadzoną w Gimnazjum w XX pod kątem umiejętności uczniów oraz postępu rozwoju społecznego; "Podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy w zasadniczych szkołach zawodowych" (Rozporządzenie MENiS z 26.02.2002 r. – "Dziennik Ustaw" nr 51 poz.458). Cele Główny Rozwijanie autonomii ucznia niepełnosprawnego, jego personalizacja oraz socjalizacja. Cele szczegółowe:
- Zdobywanie przez ucznia maksymalnej niezależności życiowej w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb.
- Nauka zaradności i współżycia w grupie rówieśniczej, rodzinie i społeczeństwie.
- Kształtowanie mowy, umiejętności czytania i pisania.
- Doskonalenie sprawności ruchowej (duża i mała motoryka).
- Dostarczanie wiadomości o środowisku społecznym, przyrodniczym, technicznym.
- Wdrażanie do przestrzegania zasad BHP w różnych sytuacjach życiowych.
- Przygotowanie do korzystania z życia kulturalnego i umiejętnego zagospodarowania wolnego czasu.
Charakterystyka programu Program został opracowany w celu realizowania potrzeb edukacyjnych uczniów z upośledzeniem umiarkowanym uczęszczających do Gimnazjum w Niebieszczanach i będzie realizowany podczas obowiązkowych zajęć dydaktycznych. Zakłada poszanowanie indywidualnych możliwości dziecka i granic jego rozwoju. Treści nauczania są tak opracowane, aby nauczyciel mógł dostosować je do umiejętności uczniów. Program obejmuje następujące obszary edukacji:
- Umiejętności językowe (mówienie, słuchanie, czytanie, pisanie).
- Umiejętności matematyczne.
- Umiejętności przyrodnicze (poznawanie przyrody, dbałość o zdrowie, poznawanie najbliższego otoczenia, zasady bezpieczeństwa).
- Umiejętności artystyczno-ruchowe (plastyczne, muzyczne, ruchowe): aktywność muzyczna, plastyczna, parateatralna, taneczna, zabawy muzyczno-ruchowe, stosowanie środków artystycznego wyrazu, ćwiczenia gimnastyczne i korekcyjne, udział w zawodach sportowych, turystyce, krajoznawstwie.
- Umiejętności praktyczne: umiejętność samoobsługi, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, dbałość o zdrowie, umiejętność porozumiewania się z otoczeniem, umiejętności techniczne, poznawanie materiałów i produktów codziennego użytku, ich właściwości i zastosowań; posługiwanie się prostymi narzędziami, korzystanie z urządzeń socjalnych i technicznych powszechnego użytku, kształtowanie zachowań proekologicznych.
- Zachowanie.
- Religia.
Treści EDUKACJA JĘZYKOWA
- Wzbogacanie biernego i czynnego słownictwa w trakcie realizowania poszczególnych pozycji programowych;
- Wyrabianie spostrzegawczości wzrokowo – ruchowej oraz sprawności słuchowej;
- Nazywanie rzeczy, czynności, cech przedmiotów i osób;
- Czytanie głośne, ciche - ze zrozumieniem;
- Kształcenie poprawnej dykcji i wyrazistości mowy;
- Kształcenie umiejętności korzystania z książek, podręczników, poradników, czasopism;
- Praktyczne ćwiczenia w odczytywaniu instrukcji obsługi urządzeń, ulotek np. o sposobie dawkowania leku; korzystanie z rozkładów jazdy autobusów, pociągów; przepisów kulinarnych, prania; objaśnianie informacji na metkach towarowych;
- Ćwiczenia w pisaniu: symbole graficzne liter, pisanie po śladzie, odwzorowywanie, pisanie samodzielne, łączenie liter w sylaby (sylaby dwuliterowe i bardziej złożone);
- Pisanie kilkuzdaniowych form wypowiedzi (opis, opowiadanie, sprawozdanie, notatka, elementy charakterystyki);
- Pisanie krótkiego listu, życzeń, planu, zaproszenia, ogłoszenia.
- Używanie form grzecznościowych; załatwianie prostych spraw, rozmowa telefoniczna;
- Kształcenie umiejętności wyrażania własnych sądów;
- Pisanie na komputerze;
- Ćwiczenie pamięci – nauka prostych tekstów na pamięć, następstwo czasu w opowiadaniu, wyróżnianie głównych bohaterów;
- Znajomość nazw najbliższego miasta, siedziby gminy, i powiatu. Budzenie uczuć przywiązania do własnych okolic;
- Znajomość nazwy kraju i stolicy. Znajomość symboli narodowych. Kształcenie poczucia przynależności do narodu, dumy narodowej np. poprzez udział w uroczystościach. Wyrabianie postaw obywatelskich i współodpowiedzialności za małą i dużą ojczyznę.
EDUKACJA MATEMATYCZNA
- Wprowadzenie ogólnych pojęć (mało – dużo, wysoko – nisko, cięższy – lżejszy);
- Orientacja w przestrzeni (góra – dół, wyżej – niżej, w przód – w tył, pod – nad, obok, na, prawa – lewa);
- Dodawanie i odejmowanie w zakresie stu, liczenie dziesiątkami; elementy tabliczki mnożenia przy pomocy kalkulatora;
- Rozwiązywanie łatwych zadań tekstowych;
- Zastosowanie komputera w kształtowaniu pojęć matematycznych;
- Tworzenie zbiorów, porządkowanie w kolejności wzrastającej i malejącej;
- Mierzenie długości miarą metrową, metrem krawieckim, taśmą stolarską, linijką;
- Mierzenie ciężarów bez użycia odważników, ważenie na wadze elektronicznej;
- Mierzenie objętości;
- Rozpoznawanie figur geometrycznych;
- Znajomość pieniędzy – odróżnianie wartości bilonu od banknotów, siła nabywcza danego nominału, umiejętność odliczania określonej sumy;
- Utrwalanie umiejętności posługiwania się zegarem.
EDUKACJA PRZYRODNICZA Edukacja przyrodnicza obejmujące rozumienie zjawisk zachodzących w przyrodzie, kształtowanie umiejętności działań w środowisku przyrodniczym:
- Znajomość pór roku, kolejność występowania;
- Znajomość kalendarza (miesiące i dni tygodnia), dopasowywanie miesięcy do pór roku, wyszukiwanie określonej daty w kalendarzu;
- Zegar – ćwiczenia znajomości pory dnia, łączenia jej z zajęciami i godzinami na zegarze, wprowadzenie pojęcia minuty i sekundy (indywidualnie);
- Znajomość zjawisk atmosferycznych (deszcz, burza, śnieg itp.), przyporządkowywanie ich do określonej pory roku;
- Zwierzęta domowe, zwierzęta dzikie (rodzime i egzotyczne) – umiejętność odróżniania, cel hodowli zwierząt domowych, łączenie zwierzęcia z danym produktem;
- Odróżnianie ptaków od innych zwierząt, podział (ptactwo domowe i dzikie) tryb życia, pojęcie gniazda;
- Potrzeba opieki nad zwierzętami;
- Owoce i warzywa – rozróżnianie nazw, wartości odżywcze, pojęcie witaminy;
- Podział drzew (iglaste, liściaste), drzewa owocowe;
- Drzewa, krzewy, kwiaty – umiejętność rozróżniania, nazewnictwo – systematyczne poszerzanie zakresu wiedzy;
- Poszanowanie środowiska naturalnego, działania proekologiczne.
EDUKACJA ARTYSTYCZNO-RUCHOWA Muzyka z rytmiką:
- Rozwijanie wrażliwości muzycznej i rozbudzanie zainteresowań muzyką;
- Wzbogacanie mowy poprzez naukę piosenek;
- Rozwijanie poczucia rytmu;
- Rozwijanie słuchu i głosu;
- Usprawnianie koordynacji wzrokowo – ruchowo – słuchowej;
- Relaks przy muzyce.
Plastyka:
- Rozwój wyobraźni i aktywności twórczej;
- Wyrażanie nastroju poprzez pracę plastyczną;
- Rozwój sprawności manualnych.
Wychowanie fizyczne:
Zabawy i gry ruchowe, gimnastyka, dyscypliny sportowe: tenis stołowy, jazda na rowerze, piłka nożna, piłka siatkowa. EDUKACJA PRAKTYCZNA Samoobsługa: Utrwalanie i poszerzanie nabytych sprawności z zakresu higieny osobistej; dbałość o porządek w otoczeniu, umiejętność przygotowania posiłków. Uspołecznienie:
- Kształcenie pojęcia "ja" osobowego, znajomość własnego imienia i nazwiska, adresu, wieku, daty i miejsca urodzenia, wyrabianie poczucia szacunku do własnej osoby. Doskonalenie umiejętności autokontroli, np. poprzez zabawy, do których trzeba się włączyć w odpowiednim momencie;
- Znajomość imion rodziców, rodzeństwa, dalszych krewnych, znajomość zawodu i miejsca pracy rodziców, umacnianie poczucia więzi z rodziną, nazywanie i wyrażanie uczuć wobec jej członków, kształcenie poczucia odpowiedzialności i poświęcenia dla rodziny;
- Znajomość imion, nazwisk kolegów z klasy i z innych oddziałów, a także osób z najbliższego i dalszego otoczenia (np. nauczycieli, pracowników obsługi, księdza sąsiadów i in.); budzenie poczucia integracji z grupą i współodpowiedzialności poprzez wspólne działanie i opiekę nad młodszymi;
- Kształtowanie uczuć szacunku i sympatii do innych osób, sposobów kulturalnej ekspresji tych uczuć (np. przy okazji imienin, świąt, sytuacji kryzysowych);
- Umiejętność współczucia i dzielenia się radością;
- Utrwalanie poczucia swojej i cudzej własności;
- Nauczenie prawidłowej reakcji w sytuacjach trudnych: obrona siebie i innych przed agresją, radzenia sobie tak w sytuacji porażki, jak i w sytuacji sukcesu;
- Zapoznanie ze strukturą władzy w zakresie możliwości uczniów. Pojęcia: sołtys, wójt, burmistrz, prezydent, premier, sejm etc. Znaczenie policji i wojska. Orientacja w zakresie działania kilku instytucji, np. urząd gminy, poczta, ośrodek zdrowia, sąd.
- Kształtowanie właściwych postaw wobec otoczenia przyrodniczego: miłości, szacunku i odpowiedzialności wobec zwierząt i roślin. Wyrabianie nawyków proekologicznych.
Kształcenie techniczne:
- Dalsze usprawnianie w zakresie małej motoryki;
- Obsługa prostych urządzeń technicznych, elektrycznych i elektrotechnicznych;
- Poznawanie materiałów i produktów, ich właściwości i przydatności w życiu codziennym;
- Zajęcia praktyczne przy wykorzystaniu różnych materiałów, narzędzi i prostych urządzeń technicznych.;
- Zajęcia z zakresu gospodarstwa domowego.
RELIGIA
Treści przyjęte w podstawie programowej tego przedmiotu i dostosowane przez prowadzącego do możliwości ucznia – ocena wyrażona stopniem. ZACHOWANIE
Zgodne z przyjętymi normami społecznymi i regulaminem szkoły - ocena opisowa. Procedury osiągania celów (metody, formy, sposoby realizacji) Ponieważ program jest przeznaczony dla uczniów z upośledzeniem umiarkowanym, pewne metody i formy oraz sposoby realizacji będą dostosowywane do bieżących możliwości uczniów. Nauczyciel będzie decydował z jakich treści zrezygnować, a jakie należy poszerzyć. Należy stosować szeroką indywidualizację zajęć i dostosowywać je do możliwości uczniów; łączyć zadania praktyczne z pracą umysłową; wdrażać do świadomego i planowego działania; uczyć podejmowania decyzji i odpowiedzialności za wyniki swej pracy. Efektem ma się stać bezpieczne i samodzielne funkcjonowanie w środowisku. Nauczyciel może stosować następujące metody i formy pracy: poranny krąg, metoda ośrodków pracy, elementy kinezjologii edukacyjnej (metoda Dennisona) oraz metody sytuacyjne, symulacyjne, inscenizacyjne, ekspresyjne, impresyjne i praktycznego działania; malowanie, rysowanie, modelowanie, elementy rzeźby w różnych materiałach i różnymi technikami. Osiągnięcia
- Zdolność koncentracji uwagi – spostrzegawczości słuchowej, która zapewnia prawidłowy odbiór mowy.
- Słuchanie cudzych wypowiedzi i umiejętność selekcji informacji.
- Czytanie tekstu ze zrozumieniem.
- Umiejętność nawiązania kontaktu z innymi w rozmowie; nadawanie wypowiedzi spójności i logicznego układu treści.
- Opowiadanie własnych przygód, doświadczeń, przeżyć.
- Umiejętność redagowania (w mowie i piśmie) krótkiego opowiadania, opisu, sprawozdania oraz krótkich form użytkowych.
- Umiejętność rozwiązywania zadań w sposób konkretny, na podstawie pomiarów i realistycznych rysunków.
- Umiejętność obserwacji świata przyrody, rozpoznawanie stanów pogody, pory roku, dnia.
- Ocena własnego stanu zdrowia i wymienienie objawów chorobowych oraz zwrócenie się o pomoc do lekarza.
- Umiejętność wyboru właściwych składników w przyrządzaniu posiłków.
- Poznanie swych możliwości w zakresie motoryki małej i dużej oraz uczestnictwo w gimnastyce, grach, zabawach sportowych oraz zajęciach rekreacyjnych i rehabilitacyjnych.
- Posługiwanie się prostymi narzędziami, sprzętem gospodarstwa domowego, elektrycznym i elektrotechnicznym.
- Rozumienie prostych informacji - instrukcji (w oparciu o konkrety).
- Jazda na rowerze i zachowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa.
- Korzystanie z komunikacji autobusowej na terenie swej miejscowości.
Sposoby sprawdzania Uczniów należy oceniać, nie za osiągnięcia, a za postępy – jednak bardzo trudno ocenić efektywność metod stosowanych w przypadku uczniów z upośledzeniem, gdyż często wypracowane efekty są bardzo krótkotrwałe. Nie ma uniwersalnego narzędzia kontroli szkolnych osiągnięć uczniów z upośledzeniem. Ocena może pełnić funkcję motywującą do dalszej pracy. Uczeń powinien wierzyć w swe możliwości i osiągać w miarę swych możliwości sukces. Kontrola może przybierać formę zróżnicowaną: testem będzie obserwacja poczynań ucznia, ale i forma zabawy, konkursu, gry dydaktycznej; czy też sprawdzenie postępów w sytuacji praktycznej: na poczcie, w sklepie, u lekarza; umiejętność korzystania z kalkulatora, telefonu, obsługa prostych urządzeń technicznych. Umiejętność nieskomplikowanego korzystania z niektórych funkcji komputera. Ocena powinna uwzględniać wkład pracy ucznia, dotyczyć konkretnych umiejętności i wiadomości ucznia. Ma mu dać poczucie sukcesu i przekonanie, że zdobyta wiedza będzie przydatna w życiu. Ewaluacja Oceny skuteczności programu można dokonywać podczas okresowej diagnozy postępu rozwoju społecznego ucznia – przynajmniej raz w roku. Literatura
- Elżbieta M.Minczakiewicz: "Dziecko niepełnosprawne. Rozwój i wychowanie". Oficyna Wydawnicza "Impuls". Kraków 2003.
- Janina Wyczesany: Pedagogika upośledzonych umysłowo. Oficyna wydawnicza "Impuls". Kraków 2002.
- Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy w zasadniczych szkołach zawodowych. Rozporządzenie MENiS z 26. 02,2002 r. Dziennik Ustaw nr 51 poz.458.
- Barbara Łaska, Paweł Rudnik, Henryk Baniak: "Kształcenie specjalne w szkole ogólnodostępnej. Publikacja internetowa z witryny "Edukator".
- Marta Jankowska: "Uczeń z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym w gimnazjum ogólnodostępnym. Publikacja: www.literka.pl.
- Elżbieta Uczkiewicz-Bachmińska, Elżbieta Wolsza, Jerzy Turek, Edwarda Maćkowska: "Program nauczania dla gimnazjum specjalnego Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Cerekwi. Publikacja http://sosw-cerekiew.republika.pl/.
Opracowała MARTA JANKOWSKA |